Các bệnh lành tính thường gặp của tuyến vú

Vú chịu sự thay đổi trong khoảng giữa tuổi dậy thì và tuổi mãn kinh. Thay đổi do sự nổi trội của các ống, thùy, mô đệm giữa ống hoặc giữa tiểu thùy sẽ dẫn đến sự thay đổi mô sợi và hình thành các bọc (nang), được gọi là bệnh sợi bọc, khiến vú có tổ chức nổi cộm. Trong những phụ nữ có thay đổi sợi bọc, khoảng 50-60% không có bệnh ở vú. Tình trạng này không làm tăng nguy cơ ung thư vú.

Ở phụ nữ giữa tuổi dậy thì và tuổi 30, các tiểu thùy và mô đệm trong vú đáp ứng với sự kích hoạt nội tiết quá lố, đưa đến sự hình thành một hoặc nhiều u sợi tuyến. Ở khoảng tuổi 30-50, mức độ “lộm cộm” của vú tăng thêm. Theo từ chuyên môn mô học, đây là sự biểu hiện gia tăng tuyến, nghĩa là tăng thêm của thành phần thùy bình thường. Mô đệm cũng bị phì đại, đưa đến tình trạng trong vú có nhiều hạt sờ được một cách mập mờ (hay là cảm giác lộm cộm) thường gặp ở vùng đuôi vú. Từ 45 tuổi đến mãn kinh, mô tuyến vú còn phì đại nhiều hơn, kết hợp với sự gia tăng mô đệm. Ở thời kỳ mãn kinh, các nang vú thường xảy ra ở phụ nữ dùng liệu pháp hoóc môn thay thế. Dưới 30 tuổi rất hiếm người bị ung thư vú, còn dưới 25 tuổi hầu như không có.
U sợi tuyến

Thiếu nữ ở tuổi đôi mươi, nắn ngực thấy có vài cục tròn, láng, cỡ hạt lạc, hạt nhãn, hạt mít, đụng tới thì “chạy” chỗ khác, đó là loại u lành sợi -tuyến. Chẳng có gì đáng lo ngại, ngay cả khi thấy “nó” hơi đau hoặc hơi lớn lên khi tới chu kỳ kinh nguyệt. Bác sĩ chuyên khoa chỉ cần chích thuốc tê, mổ lấy trọn u, nếu vài tháng hoặc vài năm sau có một cục khác mọc ở chỗ khác trong vú hoặc vú kia thì đừng tưởng là “ung thư tái phát” mà phần lớn là u sợi - tuyến lành.
Cũng nên nhắc là phải biết khám ngực cho đúng cách. Nhiều thiếu nữ bóp tuyến vú giữa hai ngón tay nên cứ ngỡ là mình bị u. Thật ra ở tuổi này, tuyến sữa rất phát triển, khiến cho cảm giác có cục u, nhất là lúc sắp có kinh, ngực căng lên thấy có nhiều cục lộm cộm. Đây chẳng phải một bệnh, cũng chẳng phải tổn thương, chẳng qua là một cái gì đó gần với tình trạng bình thường. Có người gọi là bướu sợi hay u xơ. Bướu sợi tuyến vẫn gặp ở phụ nữ đến tuổi 40.

U sợi tuyến khổng lồ

Cũng thường thấy ở thiếu nữ tuổi 18, đôi mươi, có khi một bên vú to lên rất nhanh trong vài tháng, sờ thấy có một cục lớn bằng trái cam. Đó vẫn là u lành, gọi là u sợi tuyến khổng lồ. Chỉ cần mổ lấy trọn u là hết bệnh.

U diệp thể

Là loại bệnh thường thấy ở tuổi 15-16 đến khoảng 30 tuổi. Trong vú có một “hạt mít” hoặc “trứng cút” giống như u sợi tuyến, để lâu một hai năm chẳng sao, nhưng rồi... bỗng lớn nhanh vùn vụt. Da vú căng mỏng, có nhiều lằn xanh vắt qua vắt lại ở da vú, cả vú to như trái cam sành. Thật ra đây là một loại u lành, được gọi là u diệp thể lành tính. Nhưng phải giải phẫu bệnh mới chắc vì còn có loại u diệp thể ác tính (ung thư).

Nên đi khám bác sĩ chuyên khoa, thầy thuốc có kinh nghiệm để mổ lấy trọn khối u, bảo tồn bầu sữa cho bà mẹ hoặc bà mẹ tương lai.

Xáo trộn nội tiết ở bé gái

Các bé gái khoảng 10-12 tuổi thường có một bên ngực hơi u lên, và ở vùng giữa vú hơi đau. Các bà mẹ rất lo, tự hỏi “nếu dậy thì sớm thì phải lớn cả hai bên ngực chứ?!”. Trường hợp này không có gì phải lo, nên đến bác sĩ để khám và theo dõi, thường mọi việc sẽ đâu vào đấy, chỉ cần ít thuốc chống đau là có thể an tâm. Không nên nghe lời “xúi giục” mà chích thuốc kích tố nam, cũng đừng để người ta mổ lấy đi “cục u” nhỏ ở núm vú.

Nang vú (bọc dịch) 

 Thường “xuất hiện” ở độ tuổi trung niên (khoảng tuổi 40-50). Các nang hoặc bọc (chứa chất dịch lỏng) được dân gian gọi là “cục hạch”. Các bác sĩ lại dùng các từ như dị sản sợi - nang, bệnh Reclus, dị sản nang. Phần lớn người bệnh tự phát hiện thấy khi nằm sấp đè lên ngực hay chà xát trong lúc tắm, vì những lúc đó nang vú căng lên. Nhưng có khi các nang này lại không đau và cũng không thể thấy được.

Nang chỉ là một hốc chứa đầy chất dịch. Hốc này xuất hiện do một đoạn của ống dẫn sữa nở ra. Số lượng nang này nhiều hay ít tùy người và tùy lúc, kích thước lớn nhỏ không đều, đường kính từ vài mm đến vài cm, hoặc to hơn và chỉ có các nang tụ đầy dịch, to đến một mức nào đó hoặc nằm sát dưới da thì mới sờ thấy. Nhưng cũng có trường hợp nang rất to, có khi bằng trái quýt, chứa dịch. Các nang này thường chỉ gặp ở phụ nữ trên 40 tuổi, nhưng sau khi mãn kinh có thể tự nhiên lặn mất.

Khi nghi là nang vú, nên đi khám bác sĩ chuyên khoa. Đừng chờ đến lúc mãn kinh cho nang xẹp. Hiện nay, siêu âm giúp cho bác sĩ chẩn đoán bệnh nang vú chính xác đến 99%. Sau khi nhờ siêu âm để định bệnh rõ ràng, bác sĩ sẽ dùng kim chọc rút dịch trong nang. Việc này rất đơn giản. Khi rút dịch, nang sẽ xẹp đi và hiếm khi tái phát lại. Sau đó có thể có một hoặc nhiều nang mọc ở chỗ khác trong vú hoặc ở bên kia vú, đây không phải là “bệnh dữ chạy tùm lum” mà chỉ là sự xuất hiện liên tục của tình trạng đa nang vú lành tính, cho đến khi lành kinh.

Vú đau

Có khi cả hai vú khám thấy có những mô sữa dày lên (không có cục u rõ) được gọi là di sản tuyến vú, không phải bệnh ác tính. Đây là tình huống “làm khó” người bệnh rất nhiều và cả thầy thuốc. Sau khi đã khám rất kỹ, được giải thích rất rõ nhưng phần đông người bệnh vẫn nghĩ là bác sĩ giấu sự thật. Nên nhớ rằng, khi bị đau như vậy và sờ thấy một vùng mô sữa dày lên thì đừng nên lo lắng thái quá, cho dù chứng đau này khá dai dẳng, phải tin tưởng và nghe lời giải thích, điều trị của thầy thuốc.

Núm vú hoặc cả quầng vú bị ngứa, lở và tươm nước

Thường do dị ứng áo lót. Ở nhà, nên bỏ áo lót, tắm rửa sạch sẽ. Nếu cần thì nhờ bác sĩ tư vấn cho vài lời khuyên thích hợp.

Áp xe vú và lao vú

Thường gặp ở các bà mẹ trẻ sinh con và cho con bú lần đầu, khoảng hai, ba tuần lễ sau khi sinh. Triệu chứng nhiễm trùng rất rõ: Người nóng sốt, vú căng to, da vú đỏ lên rất đau nhức. Không cho con bú cũng có thể bị áp xe, thường ở vị trí quanh quầng vú. Bệnh lao vú tuy hiếm nhưng cần được định bệnh chính xác thì điều trị có hiệu quả.

Chảy nước, chảy máu ở đầu núm vú 

Thường gặp ở thiếu nữ tuổi đôi mươi cho đến ngoài 40. Có các nguyên nhân sau đây: Dẫn ống sữa, viêm ống sữa, u lành trong ống sữa, và ung thư trong ống sữa. Nghe nói có thể do ung thư thì ai cũng rất sợ, nhất là khi có ứa dịch núm vú, nhưng phân tích kỹ thì bệnh không đáng ngại lắm. Chỉ khi nào ứ dịch từ một lỗ núm vú, kéo dài khá lâu và người bệnh lại quá ám ảnh thì bác sĩ chuyên khoa mới quyết định mổ lấy trọn một ống sữa (chứ không phải cắt “ngực”). Đừng đòi mổ khi không cần thiết, vì kỹ thuật mổ rất tinh vi, đòi hỏi bác sĩ có trình độ.

Dịch ứa ra hơi nhờn nhờn, đôi khi có màu hồng nhạt thì cũng chỉ có ý nghĩa như tình huống vừa kể. Còn khi có chất dịch đỏ như máu đỏ thì sao? Phần lớn trường hợp ở tuổi dưới 30 có nguyên nhân lành tính. Trong các trường hợp này, nên cho tìm tế bào lạ từ chất dịch và làm siêu âm vú. Thấy có gì khả nghi thì mổ lấy ống sữa. Có 3 tình huống: giãn, u lành và ung thư. Nên nhớ khả năng bị ung thư rất hiếm gặp. Và nếu có ung thư thì trường hợp này cũng dễ trị vì u còn nhỏ.

Bọc sữa

Đang thời kỳ cho con bú, nhiều bà mẹ rất băn khoăn khi sờ ngực thấy có một khối tròn, mềm như trái nho hoặc lớn hơn, bóp thì nhão nhão. Có khi mới thấy vài ngày, có khi chỉ một vài tháng, không thấy đau gì cả và có thể lớn thêm sau những cơn căng sữa. Đó là một bọc sữa: sữa ứ lại do một ống sữa bị tắc. Nghe kể bệnh và khám kỹ thì bác sĩ có thể đoán bệnh dễ dàng, và phần lớn các bà mẹ cũng đã tự đoán được chứng này. Cẩn thận hơn thì nhờ đến siêu âm hoặc dùng kim (loại khá lớn) chọc vào khối u rút ra được chất sữa hơi sệt như kem. Ban đầu bà mẹ kiên trì nặn sữa cũng làm xẹp được bọc sữa. Nhưng thường thì bọc này không xẹp hoàn toàn. Không nên mổ rạch bọc sữa như mổ áp xe, vì hoặc là sẽ phình lại như cũ nếu chỉ rạch nhẹ, hoặc là sữa trong vú sẽ chảy ào ạt khó lành vết thương, thậm chí bị nhiễm trùng nếu vết mổ rộng.

Bác sĩ chuyên khoa khi chẩn đoán chính xác sẽ khuyên bà mẹ nên dứt sữa nếu trẻ đã trên 12 tháng, rồi bọc sữa sẽ nhỏ từ từ và sau vài tháng có thể lặn mất, lúc đó có thể mổ lấy bọc nếu người bệnh quá “ác cảm” với bệnh. Còn nếu trẻ mới được vài tháng, có thể vẫn tiếp tục cho bé bú nhưng chấp nhận bọc sữa có thể to lên, gây vướng víu khó chịu, đôi khi còn bị đau nhức vì bội nhiễm. Bấy giờ đành phải dứt sữa.

Núm vú bị co kéo hay còn gọi là núm vú bị “lúm” 

Chứng này có thể xuất hiện ở bất cứ tuổi nào, có khi đã thấy từ lúc có “ngực” (gọi là bẩm sinh). Lúm núm vú khá thường gặp, khoảng 10 phụ nữ thì có 1 người bị. Tuy nhiên, đôi khi chứng này báo hiệu một ung thư bắt đầu. Nên đi khám bác sĩ khi thấy núm vú bất thường so với trước đó.

Có cô hoặc bà lại có thêm núm vú hoặc vú nhỏ, có thể đó là núm vú thứ 3, người ta gọi là vú phụ. Có người có cả đôi vú phụ. Các vú “lạc chỗ” này thường nằm dọc theo đường đi từ nách đến háng. Thường thì các núm vú hoặc vú này nằm gần nách vì bị lầm với mụt ruồi. Khi có kinh hoặc đang có thai, vú có thể hơi căng đau, đôi khi ứa sữa. Có người khó chịu hoặc ái ngại về các “cơ quan” phụ này và nài nỉ bác sĩ cắt bỏ. Nhưng thật ra đây chẳng phải là bệnh và chẳng có gì nguy hiểm, chẳng qua là dấu vết còn sót lại của thời kỳ phôi thai trong bụng mẹ.

Quanh núm vú có một vùng da đậm màu, đường kính thay đổi từ 1-3 cm hoặc hơn, đó là quầng vú. Trên mặt quầng vú rải rác có chừng 20 chấm nhỏ nhô lên gọi là các hột Montgomery. Đó là các đầu ra của các ống dẫn sữa phụ. Một vài montgomery có thể nhô cao hơn và hơi đau, cũng có thể là nỗi lo âu của phụ nữ, đôi khi có thêm một tý dịch ứa ra, nhất là vào lúc có thai hoặc cho con bú. Trên quầng vú và quanh nó, có người có những sợi lông tơ, lông này chẳng có nguy hại gì cho tuyến vú, nhưng lại dễ bị viêm hay tươm máu nhẹ. Đây cũng lại là một nguyên nhân gây lo lắng cho phụ nữ. Tốt nhất khi có các dấu hiệu bất thường trên, các bà mẹ hãy đến bệnh viện phụ sản hoặc chuyên khoa để được tư vấn thêm.

Theo Ngọc Lan